АДАМНЫҢ МІНЕЗ-ҚҰЛҚЫНДАҒЫ СТЕРЕОТИПТЕРДІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛДАУ: СТУДЕНТТЕРДІ ЭМПИРИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУ

Аннотация

Зерттеудің өзектілігі стереотиптік ойлауды және оның адам мінез-құлқына, оның ішінде жас ұрпақ студенттеріне әсерін түсіну бойынша теориялық білімді және эмпирикалық деректерді жалпылау және жүйелеу қажеттілігімен байланысты. Мақалада когнитивті және әлеуметтік психология феномені ретіндегі "стереотип" ұғымына талдау жасалып, стереотиптердің жіктелуі, түрлері мен функциялары салыстырылады; стереотиптердің тұлғааралық қатынастарға, мінез-құлық стратегияларына және т.б. әсері бойынша ТМД (Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы) елдері мен Қазақстандағы заманауи зерттеулерге әдеби шолу жүргізілді. Мақаланың мақсаты – студент жастардың стереотиптік мінез-құлқы мен ойлауын және олардың психологиялық түсінігін зерттеу, оқушылардың стереотиптік ойлауы мен мінез-құлқының ерекшеліктерін талдау және анықтау. Зерттеу әдістері – теорияны жүйелеу және талдау, сәйкестік мифологияларын бағалаудың сауалнамасы және әдістемесі. Зерттеудің эмпирикалық бөлігінде 1-2 курс әр түрлі факультеттердің студенттері стереотип құбылысын және олардың хабардарлығын түсінуге арналған сауалнама жүргізілді. Сауалнамаға әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 104 студенті қатысты. Студенттердің пікірінше, стереотиптер дамуда шектеуші функцияға ие, бірақ сонымен бірге "мақал-мәтелдер әдістемесіне" сәйкес іріктеу студенттерінің 90% - дан астамы стереотиптік қабылдау мен ойлауға бейім екендігі анықталды. Сауалнамаға қатысқан студенттердің көпшілігі (69%) стереотиптерге теріс көзқараспен қарайды, ал сауалнамаға қатысқандардың 31% стереотиптер өмірде және жұмыста көмектеседі деп санайды. Жүргізілген зерттеулер қазақ психология ғылымы тұрғысынан бұл құбылысты қарастыруға белгілі үлес қосады.

Түйінді сөздер: стереотип, студенттердің стереотиптерге қатынасы, оң және теріс стереотиптер, стереотиптік қабылдау және ойлау.