Мәдени және тілдік қазақ ортасы контекстіндегі стереотиптік түсініктерді талдау
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPsS.2024.v91.i4.5Аннотация
Бұл мақалада мәдени және тілдік айырмашылықтардың әлеуметтік стереотиптердің қалыптасуы мен қабылдануына ықпалы қарастырылады. Стереотиптер әлеуметтік қабылдауда орталық рөл атқарып, кез келген әлеуметтік топ туралы ақпаратты тез өңдеуге арналған эвристика ретінде қызмет етеді. Осылайша, бұл зерттеу Қазақстандағы стереотиптік ойлау мен әлеуметтік мінез-құлыққа мәдени және тілдік айырмашылықтардың ықпалын зерттеуге бағытталған. Зерттелетін негізгі бағыттар: жылулық пен біліктілік арқылы стереотиптерді талдау, олардың әртүрлі топтарға қатысты эмоционалдық және мінез-құлықтық реакцияларға әсері. Бұл зерттеу үлкен ғылыми және практикалық маңызға ие болады, өйткені оның нәтижелері мультикультуралистік қоғамдарда өзара түсіністікті арттыру және стереотиптерді кедергілер ретінде азайту үшін мәдениетаралық стратегияларды қалыптастыруға көмектеседі. Қазақстандағы бір этникалық топ ішіндегі тілдік кіші топқа тиесіліктің (қазақ, орыс және екі тілді қазақтар) стереотиптерді қабылдауына әсерін зерттеу үшін 172 студент қатысқан эмпирикалық зерттеу жүргізілді. Әдістер қабылдаудың негізгі аспектілерін анықтау үшін факторлық талдауды қамтыды.
Нәтижелер әртүрлі тілдік топ өкілдерінің тұлғааралық қатынастарды, қоғамдық құндылықтарды және өзін-өзі бағалауды қабылдауында айтарлықтай айырмашылықтардың бар екенін көрсетіп, білім беру және әлеуметтік бағдарламаларда мәдени ерекшеліктерді ескеру қажеттілігін баса айтады. Қорытындылар мәдени және тілдік айырмашылықтарға негізделген әлемді қабылдаудағы айтарлықтай бұрмалаулар мәдениетаралық қарым-қатынаста түсінбеушілік пен қақтығыстарды тудыруы мүмкін екенін растады. Бұл мәдениет пен тілдің айырмашылықтары стереотиптерді қалыптастыруға және тұлғааралық қатынастарға қалай әсер ететінін түсінуге ықпал етеді. Алынған нәтижелер әлеуметтік және білім беру бағдарламаларын дамыту үшін төзімділікті арттыруға және мәдениетаралық диалогты жақсартуға бағытталған. Зерттеудің практикалық маңыздылығы оның нәтижелерін әртүрлі әлеуметтік жағдайларда стереотиптік кедергілерді азайтуға және мәдениетаралық өзара әрекеттесуді арттыруға бағытталған мәдениетаралық білім беру бағдарламалары мен стратегияларын жасау үшін қолдануға болады.
Түйін сөздер: әлеуметтік стереотиптер, мәдени айырмашылықтар, тілдік сәйкестілік, қазақ тілді, орыс тілді, қос тілді, факторлық талдау.
