Діндарлық, дінсіздік және руханилық: жас қазақстандықтардың қабылдауындағы алуантүрлілік
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPsS202592109Аннотация
Бұл зерттеу макро- және микроконтекстік факторлардың және діни/рухани көріністің жаңа формаларының өсуінен елеулі өзгерістерге ұшыраған қазақстандық қоғамның діни құрылымын түсіну шеңберін кеңейтеді. Ол қазақстандық жастардың діни санасындағы күрделі және қарапайымдылықты, оның дәстүрлі діни әдет-ғұрыптар мен көзқарастарды өзгертудегі шешуші рөлін және оларды заманауи шындықтар мен сын-қатерлерге бейімдеу әрекеттерін бағалауға бағытталған. Жастардың ұйымдасқан діндарлықтың дәстүрлі үлгілерінен алшақтауы, сондай-ақ шығыс діни ілімдері мен жеке рухани тәжірибелерге деген қызығушылықтың артуы арқылы көрінетін мистикалық тәжірибе мен діншілдіктің/руханияттың басқа балама түрлерін іздестіру ғылыми-зерттеу және тәжірибелік маңыздылығын өзекті етеді.
Бұл мақалада 18-35 жас аралығындағы респонденттерді қамтитын сандық сауалнамалардың екі толқыны (2023 ж. желтоқсан – 2024 ж. наурыз) деректеріне негізделген қазақстандық жастардың діни/рухани көзқарастарының әлеуметтанулық талдауы берілген. Іріктемелі жиынтық көлемі аймақты, жасты және жынысты ескере отырып, квоталау негізінде есептелген 2000 респондентті құрады. Professional 3ka (E-B-9979 лицензиясы) бағдарламасын пайдалану деректерді сапалы жинауға ықпал етті. Деректерді өңдеу IBM Statistics SPSS Version 30.0.0.0 (172) бағдарламасы арқылы жүзеге асырылды.
Зерттеу қазақстандық жастардың діндарлығын/руханилығын, әл-ауқатын және жеке басын өлшеу үшін заманауи социологиялық құралдарды пайдаланды. Діндарлық көрсеткіштерін анықтау үшін «Діндарлықтың бес өлшемі» сауалнамасының бейімделген нұсқасын, сондай-ақ әлеуметтік қашықтықты және Кронбах альфа коэффициентін өлшеуге арналған Богардус шкаласын пайдалану сенімділік пен ішкі жүйеліліктің статистикалық өлшемін беруге мүмкіндік берді. Деректерді талдау кезінде сипаттамалық статистика әдістері, күтпеген жағдайлар кестелері, хи-квадрат (χ2), корреляциялық талдау және тәуелсіз үлгілер үшін Mann-Whitney U тесті қолданылды. Зерттеу нәтижелері жас қазақстандықтардың діни/діни емес және рухани наным-сенімдерді қабылдауының әртүрлі үлгілерін көрсетеді.
Түйін сөздер: діндарлық, руханилық, жастар, хиджаб, рухани тәжірибелер, діни сәйкестілік, сенім, сенім.
