Қазақ жеріндегі исламға дейінгі діни наным-сенімдердің қалыптасуының тарихи психологиялық ерекшеліктері. Историко-психологические особенности формирования доисламских религиозных верований на земле казахов.
Keywords:
Алла, құдай, Тәңірі, Ұмай, шамандық, ата-баба аруағына сиыну, қараханидтер, ислам. Алла, Бог, Тэнгри, Умай, шаманизм, поклонение духам предков, караханиды, ислам.Abstract
Мақалада біздің заманымыздан бұрынғы кезеңнен бастап қазіргі кезеңге дейінгі Қазақстан халықтарының діни сенімдерінің қалыптасуын психологиялық тұрғыда түсіндіре отырып, олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын айқындау, Исламға дейінгі діндер мен ислам дінінің Қазақстан жеріне таралуын және оның тарихын, психологиялық діни, адамгершілік, содан барып иманды санасының қалыптасуы мен даму ерекшеліктерін жанжақты терең зерттеуді қажет етеді. Діни сана қоғамдық сананың бір бөлшегін құрайды және оның бастамасы тұлғаара лық қарымқатынастан басталуы туралы пікір айтылады. Дүниетаным мен сенім тұлғаның ішкі рухани өмірінің негізін құрайды және адамның сыртқы мінезқұлқынан айқындалады. Сондай-ақ, адамның тұлғалық дамуы мен бағыттылығын айқындайтын сенім болады. Қазақ халқының Тәңірге, Ұмайға сенімі, атабабаның аруақтарына сыйыну, шаман дінінде бақсылық түрлер және ислам дінінің кең тарауы қазақ халқының мәденитінің, діни дүниетанымының және психологиялық ерекшіліктерін білдіреді. Мақалада адам ісәрекетіне талдау жасауды адамның сенімінен бастау қажет екені айтылады. Сол ежелден келе жатқан наным-сенім дер осы күнде дейін сақталып, әлі де әсерін жоғалтпағанның арқасында қазақ халқы өз этностық өзгешелігін жоғалтпаған. Сондықтан, ежелден келе жатқан халықтардың наным-сенімдері этникалық өзгешелігін ай қындайтын негізгі ерекшелігі ретінде қарастыру керек. В статье описываются начиная с древнейших времен старинные верования, формирование которых объясняется с психологической позиции. Обрисовываются их схожести и различия. Чтобы понять историю и распространение исламской религии в Казахстане, психологию религии, необходимо всесторонне и глубоко изучить особенности формирования нравственного и морального сознания. В статье высказывается точка зрения, согласно которой религиозное сознание является частью общественного сознания, источником которого являются межличностные отношения. Мировозрение и верования являются основой духовной внутри личностной жизни, которые находят проявление в поведении человека. Вместе с тем вера определяет личностное развитие и направленность личности отдельного индивида. В статье описываются культурологические, религиоведческие и психологические особенности тенгрианства, шаманизма в виде баксы, поклонение духам предков и распространение исламской религии как проявление этнических особенностей. В статье говорится о том, что изучение духовной деятельности народа необходимо начинать с исследования его верований. Благодаря этим верованиям, сохранившимся до наших дней и оказывающим большое влияние, казахский народ не теряет свою этническую самобытность. Исходя из этого, верования народов необходимо рассматривать как главный этнодифференцирующий фактор.References
1. Сарсенбаев Н.С. Обычаи и традиции в общественной жизни. – Алма-Ата: Казахстан, 1965. – 326 с. – С.41
2. Қазақтың мақал-мәтелдері. – Алматы: «Көшпенділер» баспасы, 2002. – 272 б.
3. Орынбеков М.С. Қазақ сенімдерінің бастаулары. – А., 2002. – 8 б.
4. Орынбеков М.С. Қазақ сенімдерінің бастаулары. – А., 2002. – 28 б.
5. Аханов Б. Дін және еркін ойшылдық. – Алматы,1993. – 31 б.
6. Бартольд В.В. Сочинение. т.2.,ч2. – 68 б.
7. Маркс К., Энгельс Ф. Шығaрмалар. 21-том, – 294 б.
8. Саидбаев Т.С. Ислам и общество, – М., 1978. – 21 б.
9. Жолтай Жұмат. «Сенім мен сезім» // Егеменді Қазақстан, 14 қаңтар, 2015, – 11 б.
1. Sarsenbaev N.S. Obychai i tradicii v obshhestvennoj zhizni. – Alma-Ata: Kazahstan, 1965. – 326 s. – S.41
2. Kazaktyn makal-matelderі. – Almaty: «Koshpendіler» baspasy, 2002. – 272 b.
3. Orynbekov M.S. Kazak senіmderіnіn bastaulary. – A., 2002. – 8 b.
4. Orynbekov M.S. Kazak senіmderіnің bastaulary. – A., 2002. – 28 b.
5. Ahanov B. Dіn zhane erkіn ojshyldyk. – Almaty,1993. – 31 b.
6. Bartol’d V.V. Sochinenie. t.2.,ch2. – 68 b.
7. Marks K., Jengel’s F. Shygarmalar. 21-tom, – 294 b.
8. Saidbaev T.S. Islam i obshhestvo, – M., 1978. – 21 b.
9. Zholtaj Zhumat. «Senіm men sezіm» // Egemendі Kazakstan, 14 kantar, 2015, – 11 b.
2. Қазақтың мақал-мәтелдері. – Алматы: «Көшпенділер» баспасы, 2002. – 272 б.
3. Орынбеков М.С. Қазақ сенімдерінің бастаулары. – А., 2002. – 8 б.
4. Орынбеков М.С. Қазақ сенімдерінің бастаулары. – А., 2002. – 28 б.
5. Аханов Б. Дін және еркін ойшылдық. – Алматы,1993. – 31 б.
6. Бартольд В.В. Сочинение. т.2.,ч2. – 68 б.
7. Маркс К., Энгельс Ф. Шығaрмалар. 21-том, – 294 б.
8. Саидбаев Т.С. Ислам и общество, – М., 1978. – 21 б.
9. Жолтай Жұмат. «Сенім мен сезім» // Егеменді Қазақстан, 14 қаңтар, 2015, – 11 б.
1. Sarsenbaev N.S. Obychai i tradicii v obshhestvennoj zhizni. – Alma-Ata: Kazahstan, 1965. – 326 s. – S.41
2. Kazaktyn makal-matelderі. – Almaty: «Koshpendіler» baspasy, 2002. – 272 b.
3. Orynbekov M.S. Kazak senіmderіnіn bastaulary. – A., 2002. – 8 b.
4. Orynbekov M.S. Kazak senіmderіnің bastaulary. – A., 2002. – 28 b.
5. Ahanov B. Dіn zhane erkіn ojshyldyk. – Almaty,1993. – 31 b.
6. Bartol’d V.V. Sochinenie. t.2.,ch2. – 68 b.
7. Marks K., Jengel’s F. Shygarmalar. 21-tom, – 294 b.
8. Saidbaev T.S. Islam i obshhestvo, – M., 1978. – 21 b.
9. Zholtaj Zhumat. «Senіm men sezіm» // Egemendі Kazakstan, 14 kantar, 2015, – 11 b.
Downloads
Published
2015-11-30
Issue
Section
Psychology
