ЦИФРЛЫҚ ТЕҢСІЗДІК ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯСЫНЫҢ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ

Аннотация

Мақалада қазақстандық қоғамды стратификациялаудың жаңа негізі – цифрландырудың пайда болуымен байланысты бірқатар дүниетанымдық және тұжырымдамалық-әдіснамалық мәселелер талқыланады. Мақаланың мақсаты – қазақстандық қоғамның цифрлық стратификациясының ерекшеліктерін, оның қазіргі Қазақстан халқы үшін оң және теріс салдарын, оның дамуының ықтимал бағыттарын, сондай-ақ оны оңтайландыру жолдары мен тетіктерін айқындау. Зерттеудің теориялық негізі әлеуметтік стратификацияның классикалық және заманауи тұжырымдамалары:  стратификацияның көп өлшемді моделі М. Вебер, П. Сорокиннің әлеуметтік стратификация теориясы, П. Бурдьенің «әлеуметтік кеңістік» теориялары, М. Рагнедданың негізгі ресурсы ретінде цифрлық капитал тұжырымдамасы болып табылады. Эмпирикалық база ретінде 2022-2023 жылдары жүргізілген ФСДИ әлеуметтанулық зерттеулерінің нәтижелері пайдаланылды.

Зерттеудің негізгі нәтижелері: цифрландыру қазақстандық қоғамға қарама-қайшы әсер етеді; цифрлық ресурс табыспен, билікпен, мамандықпен және т. б. қатар цифрлық теңсіздікті туғыза отырып, қоғамның әлеуметтік стратификациясының факторына айналады; бірқатар жергілікті ауылдық қауымдастықтардың тұрғындары Интернеттің қол жетімсіздігіне, оны пайдалануды қамтамасыз ететін техникалық құралдардың болмауына байланысты әлеуметтік осал және еңбек нарығында бәсекеге қабілеттілігі төмен болады; цифрлық құралдар алдамшы немесе балама шынайылықтарды жасайды, осылайша ресми институттардың ықпалын әлсіретеді және тіпті төмендетеді. Жұмыстың қорытындылары цифрландыру жағдайында Қазақстан Республикасының халқын стратификациялау жүйесін жаңғыртудың бас желісін әзірлеу үшін де, түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін, құндылық түсініктерін және дүниетанымдық сенімдерін саралауды ескере отырып, осы процестерді басқарудың ерекше тәсілдерін айқындау үшін де пайдалы болады.

Түйін сөздер: стратификация, цифрландыру, цифрлық теңсіздік, интернет.