Қазақстандағы әлеуметтік жұмыс біліміндегі сыни теория және сыни рефлексия
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPsS202594307Аннотация
Әлеуметтік жұмыстың жаһандық этикалық принциптеріне сәйкес, әлеуметтік қызметкерлер стигматизацияға, кемсітушілікке, қысымға және адам құқықтарының бұзылуына барлық нысандарда қарсы тұруға шақырылады. Қазақстанның бірегей мәдени контекстінде әлеуметтік жұмыс әлемдік кәсіби стандарттар мен жергілікті әлеуметтік-мәдени нормаларды интеграциялау қажеттілігіне байланысты қиындықтарға тап болады. Осыған байланысты сыни теория мен сыни рефлексия әлеуметтік қызметкерді дайындаудың маңызды компоненттеріне айналады. Осы зерттеудің мақсаты сыни теориялардың интеграциясын талдауға және мұғалімдер қолданатын этикалық қайшылықтар мен стратегияларға баса назар аудара отырып, Қазақстандағы әлеуметтік жұмыс бойынша білім беру бағдарламаларында сыни рефлексияны дамыту. Зерттеуге Қазақстанның жеті университетінен 14 оқытушы (n=14) қатысты. Тереңдетілген сұхбаттасу және рефлексиялық тақырыптық талдау әдістері қолданылды. Сапалы деректерді талдау сыни теориялардың фрагменттік және жиі интуитивті түрде қолданылатынын көрсетті, ал феминистік теория ең танымал болып табылады. Мұғалімдердің пікірінше, стигматизация, кемсітушілік және гендерлік теңсіздік мәселелерін талқылауға белсенді қолдау көрсетіледі, ал билік пен иерархия тақырыптарын олар саясаттандырылған және әлеуметтік жұмыс үшін маңызды емес деп қабылдайды. Сонымен қатар, сыни тұрғыдан ойлау және сыни рефлексия ұғымдары шатастырылған. Авторлар болашақ әлеуметтік қызметкерлердің әлеуметтік сезімталдығы мен кәсіби өзін-өзі тануын қалыптастыруға ықпал ете отырып, сыни білім беруді жүйелі түрде жүзеге асыру үшін әлеуметтік жұмыс мұғалімдерінің институционалдық қолдауы мен құзыреттілігін арттыру қажеттілігін атап көрсетеді. Жүргізілген зерттеу Қазақстандағы әлеуметтік жұмыс бойынша сыни бағдарланған білім берудің теориялық және әдістемелік базасын дамытуға үлес қосады. Алынған нәтижелердің практикалық маңыздылығы оларды оқу жоспарларын әзірлеу, оқытушыларды даярлау және мәдени контексті ұқсас Қазақстанда және басқа елдерде әлеуметтік жұмыс саласында білім беру саясатын қалыптастыру кезінде пайдалану мүмкіндігінде жатыр.
Алынған нәтижелердің практикалық маңыздылығы оқу жоспарларын әзірлеуде, мұғалімдерді даярлауда, Қазақстанда және мәдени контекстке ұқсас басқа елдерде әлеуметтік жұмыс саласындағы білім беру саясатын қалыптастыруда қолдану мүмкіндігі болып табылады.
Түйін сөздер: сыни рефлексия, сыни теория, әлеуметтік жұмыс білімі, кәсіби этика, әлеуметтік әділеттілік, мәдени құндылықтар.
