Туыстық терминдердің атау функциясында қолданылуының социолингвистикалық аспектілері
DOI:
https://doi.org/10.26577/JPsS.2022.v81.i2.019Аннотация
Қазақ қоғамы, табиғаты дәстүрлі бола келе, өмірдің көптеген салаларында, соның ішінде отбасылық қарым-қатынаста өз мүшелерінің мінез-құлқын қатаң реттейді. Туыстық терминдердің ағайын-туысқа, сонымен қатар туыс еместерге де атау ретінде қолданылуы қазақ мәдениетінің ерекшелігін көрсетеді. Қазақ халқының мәдениетінің осы қасиетінің арқасында бүкіл қоғам туыстық қатынастармен байланысқан үлкен бір «отбасына» айналады. Қазақтың жас ұрпағы отбасы мүшелеріне, жақын туыстарына қатысты қолданатын туыстық терминдер қазақ тілінде өте көп. Мақаланың мақсаты – қазақтың қазіргі жас ұрпағы ата-анаға, аға-ініге, әпке- қарындасқа, ата-әжеге, нағашы-жиендерге, және туысқан емес адамдарға айтылатын атаулар
– туыстық терминдерді зерттеу, сондай-ақ туыстық-атаулар терминдерінің өскелең ұрпақтың коммуникативті мінез-құлқын реттеп, олардың өмірлік құндылықтарын қалыптастыруға ықпал ететінін анықтау. Сонымен қатар, туыстық-атау шарттарының өскелең ұрпақтың коммуникативті мінез-құлқын реттеп, олардың өмірлік құндылықтарын қалыптастыруға қалайша ықпал ететінін анықтау. Онлайн сауалнама, бақылау және жеке сұхбат барысында алынған мәліметтерді талдау нуклеарлы отбасында және жақын туыстар қауымдастығында туыстық терминдердің қолданылуы туралы құнды мәліметтер берді. Бұл зерттеу қазіргі қазақ жастарының берік отбасылық бағдарда екенін анықтады. Қазақ туыстык атау терминдерінің бiр ерекшелігі қазіргі қазақ жастарының айналымда «русификациялық» және орысша туыстық терминдерін кеңінен қолдануы болып та- былады, бұл екі факторға – мәдениетаралық қатынас пен Қазақстандағы қос тілділік жағдай себепкер. Өскелең ұрпақ қолданып жүрген атау функциясындағы туыстық терминдерді зерттеудің теориялық және практикалық маңызы бар. Бұл қоғамдық қатынастар мен мәдени құндылықтар және тілді қолдану арасындағы байланысты көрсетуге мүмкіндік берді.
Түйін сөздер: туыстық, қандастық, туыстық атау термині, сыпайылық, коммуникативті мінез- құлық, иерархия, онлайн сауалнама, жеке сұхбат.
